De rol van de leerkracht
Uit onderzoek blijkt dat te verwachten is dat de rol die de leerkracht aanneemt tijdens lessen invloed heeft op de motivatie van de lerende (Brekelmans 1989; Den Brok 2001; Van Amelsfoort 1999). Interpersoonlijk leerkrachtgedrag kan hiermee gezien worden als een van de middelen om te werken aan kwaliteitsverbetering in het onderwijs (Den Brok; Brekelmans, Levy & Wubbels, 2002). Resultaten groeien en stijgen naarmate betrokkenheid vergroot wordt. Als wij kinderen weer weten te boeien, hebben we het antwoord op de dalende resultaten.
Kinderen hebben ons nodig als ondersteuning en bij het aanbieden van de juiste dingen op het juiste moment (Vygotsky, Zone van Naaste Ontwikkeling). Door zelf te onderzoeken en uit te voeren vindt leren plaats. Er zijn binnen onderwijs veel mogelijkheden om een kind uit te dagen, eigen verantwoordelijkheid te geven en uit te gaan van de beginsituatie van de leerling. Wat weet het kind al? Wordt deze vraag genoeg gesteld? Wij geven, wij bieden en wij willen kinderen laten leren. Zou het ook andersom kunnen? Wat wil het kind leren? Wat weet en kan het kind al? Waar heeft het kind onze hulp nodig? Gesteld dat leerlingen competent, intelligent en leergierig zijn, zou van ons vragende leerkrachten moeten maken. Waar wil je groeien als kind? Wat vind je moeilijk? Waar kan ik je helpen? Hierdoor neem je leerlingen serieus door in te spelen op wat zij weten in plaats van te geven wat ze al weten.
Een deel van de werkzame leerkrachten zijn grootgebracht en opgeleid als cognitivist. Het cognitivisme neemt in het onderwijs nog steeds een grote rol in. De mensen die in dit onderwijssysteem zijn grootgebracht, begeleiden nu jonge leerkrachten. Het cognitivisme richt zich vooral op het procesmatige: hoe verwerven en verwerken we informatie? In deze stroming blijkt dat herhalingen effectiever zijn dan het korte instampen van leerstof. Het is duidelijk geworden dat inoefenen na instructie voordelen heeft. De kennis moet actief worden verwerkt: begrijpen, eigen maken en gaan gebruiken. Deze vorm van instructie geven, zien we in onze huidige manier van les geven terug.
Steeds meer zijn we met z’n allen op zoek naar de vraag hoe om te gaan met de dagelijkse uitdagingen. Er wordt gehandeld vanuit een visie die niet altijd past bij het kind dat centraal staat. Toch vraagt de maatschappij om een veranderende rol van de leerkracht. De rol van de leerkracht waarbij we ervan uit gaan dat leerlingen zelf keuzes kunnen en mogen maken. Een antwoord hierop kan zijn om meer de benadering van het (sociaal) constructivisme te hanteren. Het sociaal constructivisme berust op het inzicht dat mensen zelf betekenis verlenen aan hun omgeving en dat sociale processen hierbij een rol spelen. Het sociaal constructivisme biedt leerlingen die niet zozeer leren van de kennisoverdracht als wel het resultaat van het eigen denken. Actieve leerlingen die zelf denken, reflecteren en handelen hebben hierin ook gepaste begeleiding nodig.
Als mens heb je invloed op je eigen leerproces. In het boek van Luc Stevens vind je hier het volgende over:
Leerlingen die in staat gesteld worden om (vooralsnog) binnen het overeengekomen curriculaire kader te laten zien wat zij kunnen (competentie), die leren dat je de dingen samen met anderen leert, die ondersteund en uitgedaagd worden door leraren en medeleerlingen (relatie) en die weten dat zij het zélf moeten doen, maar ook kúnnen (autonomie). Deze leerlingen worden al vroeg in staat gesteld om zichzelf te leren kennen als zelfverantwoordelijke actoren in hun eigen ontwikkeling.
Als we leerlingen creëren die in staat zijn bovenstaande toe te passen zal er een antwoord nodig zijn op hoe wij als volwassenen hier mee omgaan. “Leraren zullen zich primair op leerlingen oriënteren en op wat zij nodig hebben. Dit betekent voor leraren een kanteling van habitus: van praten naar luisteren.”
Een veranderingsproces, zeker daar waar het om een cultuurverandering gaat, brengt weerstand met zich mee. Onzekerheid en het nut zien om te veranderen zijn aspecten waardoor het proces moeizaam verlopen kan. Hier kan door inzicht te vergroten, handvatten aan te reiken en samen het proces volgen van de stappen die genomen worden helpen om te bereiken wat je heel graag wilt: de beste leerkracht zijn voor jouw leerlingen.